Overzicht: Heraldisch compendium

Zaadkorrels Voorbeeld van Zaadkorrels Meestal met meerdere tegelijk afgebeeld. [Zaaijer]
Zaag Voorbeeld van Zaag Timmermansgereedschap van ouderwets model, soms als spanzaag afgebeeld
Zaagvis Een haaiachtige rog met een zaagvormig verlengsel aan de kop [Snijders]
Zadel Voorbeeld van Zadel Een op de rug van een rijdier passende zetel voor de berijder. Meestal van antiek model. [Van Bassen]
Zak = Korenzak.
Zalm Voorbeeld van Zalm

Naam van in de noordelijke zeeën levende weekvinnige vis. De zalm is soms overtopt met een kroontje. Men spreekt dan van een gekroonde zalm. Als het er twee zijn dan staan zij meestal afgewend, rechtop met de kop naar boven en met de ruggen iets naar elkaar gekromd. Vis. [Brakel, Van der Zalm]

Zandloper Voorbeeld van Zandloper Uurglas. Wordt in zijn antieke vorm voorgesteld, nl. als een houten koker met een glazen buis, gevuld met zand. [Van Sminia, De Vries]
Zee Meestal blauw of zeegroen en vaak in combinatie met een schip of een vis. Zie bij Vaartuigen en toebehoren.
Zeearend Voorbeeld van Zeearend Grootste roofvogel van Noord-Europa. Komt voor op diverse emblemen bij de Koninklijke Marine. Zie ook vogel.
Zeeblad = Plompenblad.
Zeedraak Voorbeeld van Zeedraak

Fantasiefiguur, samengesteld uit het hoofd van een draak en het lijf van een vis.

Zeef = Korenzeef.
Zeegriffioen Voorbeeld van Zeegriffioen Fantasiefiguur, samengesteld uit het bovenlijf van een adelaar met paardenoren en het onderlijf van een vis. [Van Puttkammer]
Zeehond Voorbeeld van Zeehond Een robbensoort van de orde der zeeroofdieren. [Andree]
Zeehondenkop Voorbeeld van Zeehondenkop Kop van een zeehond. [Mellink]
Zeehoorn Voorbeeld van Zeehoorn Langgerekt slakkenhuis, horizontaal geplaatst met de punt naar links. Komt voor in de wapens van een aantal waterschappen in Friesland. [Kingma]
Zeeleeuw Voorbeeld van Zeeleeuw Fantasiefiguur die bestaat uit het bovenlijf van een leeuw en als onderlijf de staart van een vis. Er zijn ook afbeeldingen van zeeleeuwen die acrobatisch op één poot staan met de staart gekromd omhoog. [Van Imhoff]
Zeemeeuw Meeuw. Zie ook vogels.
Zeepaard Voorbeeld van Zeepaard

1. Fantasiefiguur die niets gemeen heeft met zijn gelijknamige natuurgenoot. Hij wordt voorgesteld als een steigerend paard, dat in plaats van het achterlijf een vissenstaart heeft, terwijl de hoeven van de voorbenen door zwemvliezen zijn vervangen.
2. In zijn natuurlijke vorm wordt hij “natuurlijk zeepaard” genoemd en komt zo sporadisch in wapens voor. [Lochman van Königsfeldt, Den Bout]

Zeester Voorbeeld van Zeester Naam van de orde van stekelhuidige dieren met een plat, vijfstralig of stervormig lichaam. Wordt op de rug gezien afgebeeld. [Van Leyden]
Zegekar Voorbeeld van Zegekar Romeinse wagen op twee wielen, afgebeeld zonder aangespannen paarden.
Zegelstempel Voorbeeld van Zegelstempel = Cachet.
Zegenende hand Voorbeeld van Zegenende hand Uitgestrekte rechterhand, meestal met mouw, die de zegen geeft met gestrekte wijs- en middelvinger.
Zeil Voorbeeld van Zeil Meestal razeil of fok met mast. Komt afzonderlijk in wapens voor.
Zeis Voorbeeld van Zeis Landbouwwerktuig, bestaande uit een lang, gebogen, puntig toelopend mes, aan de binnenzijde scherp, aan een lange stok bevestigd, dat dient om gewassen te maaien. [Deutz van Assendelft, Fauchey]
Zeisblad = Zeisijzer.
Zeisijzer Voorbeeld van Zeisijzer Ook zeisblad genoemd. Een lang, gebogen, puntig toelopend mes, aan de binnenzijde scherp, zonder steel. [Van Gelre]
Zeshoek = Hexagram.
Zestienpuntig kruis Voorbeeld van Zestienpuntig kruis Verkort kruis waarvan elk eind met vier punten is ingekerfd.
Zijderups Voorbeeld van Zijderups De vuilwitte rups van een nachtvlinder die zijn oorsprong in China heeft. Hij leeft vooral in moerbeibomen. (Siderveld)
Zilver Voorbeeld van Zilver Een van de twee metalen in wapens. In ongekleurde wapens wordt het niet gearceerd, doch blank gelaten.
Zilversmids-aambeeld Voorbeeld van Zilversmids-aambeeld Een klein aambeeld met eigen vorm dat dienst doet als werktuig bij het vervaardigen van sieraden door de edelsmid. [Warffemius]
Zittend Dieren die rechtop zitten, hebben in de meeste gevallen de voorpoten gestrekt. Onder andere voorkomende bij de beer, eekhoorn, kat en de leeuw. Zijn de voorpoten opgeheven dan spreekt men van opzittend.
Zittende aanziende leeuw Voorbeeld van Zittende aanziende leeuw Komt in de Nederlandse heraldiek nauwelijks voor.
Zon Voorbeeld van Zon Wordt in wapens afgebeeld als een schijf omgeven door twaalf of zestien beurtelings rechte en golvende stralen. Een zon met mond, neus en ogen wordt gezichtszon genoemd. Men noemt hem flikkerend als alle stralen golvend zijn, en stralend wanneer ze alle recht zijn. De zon is opgaand als hij uit de rechter-, en ondergaand als hij uit de linkerbenedenhoek komt. Komt hij uit een van de bovenhoeken, dan is hij voortkomend uit die hoek. Wordt van de zon alleen in omtrek voorgesteld en heeft dezelfde kleur als het veld, dan is het een schaduwzon.[Van Son]
Zonnebloem Voorbeeld van Zonnebloem

Bloemsoort van de composietenfamilie, uit Zuid-Amerika afkomstig, goud gebloemd met een bruin hart en vaak groen gebladerd. [Brugma]

Zonneroos Voorbeeld van Zonneroos Een stralende zon waarvan de schijf vervangen is door een roos van dezelfde kleur.
Zonnestralen Komen soms als wapenfiguur voor. Men moet altijd opgeven uit welke hoek zij komen.
Zoogdieren Dieren die hun jongen zogen. In principe kunnen alle zoogdieren in wapens opgenomen worden. Zij komen gaand, staand, klimmend, springend etc. voor. Zie voor de meest voorkomende zoogdieren het totaaloverzicht achter in deze uitgave.
Zoom Voorbeeld van Zoom = Schildzoom.
Zoomsgewijs Voorbeeld van Zoomsgewijs Figuren die langs de schildrand geplaatst zijn en daaraan parallel lopen, meestal acht stuks.
Zuigeling Voorbeeld van Zuigeling Ingebakerd kind in windsels gewikkeld, met kruislinten daaroverheen.
Zuil Voorbeeld van Zuil Kolom zonder schacht, die lijkt op twee met het afgesneden gedeelte aan elkaar gevoegde Ionische kapitelen. Figuur die o.a. voorkomt in de wapens van de familie Van Zuylen en verwante geslachten. [Van Zuylen van Nyevelt]
Zwaan Voorbeeld van Zwaan Tot de eendachtigen behorend geslacht van zwemvogels met lange, dunne hals. Meestal staande van terzijde afgebeeld met een gesloten vlucht. Alle andere standen moeten opgegeven worden. Bij zwemmende zwanen zijn de poten niet zichtbaar.
Zwaard Voorbeeld van Zwaard Blank tweesnijdend wapen met rechte kling (breder dan een degen) en een gevest. Staat rechtop in het schild met de punt naar boven. Met de punt omlaag is het omgekeerd. Ridderzwaarden hebben een langer handvat, daar zij met twee handen worden vastgehouden. Zie ook: degen, sabel, kromzwaard, wereldlijk zwaard.
Zwaardvis Voorbeeld van Zwaardvis Makreelachtige vis waarvan de bovenkaak tot een soort van zwaard uitgegroeid is.
Zwaluw Voorbeeld van Zwaluw Trekvogel. Wordt voorgesteld met een brede gespleten staart. [Huijgens]
Zwaluwstaartig Lijnen met kantelen die aan de bovenkant breed uitlopen, waardoor de tussenruimten dezelfde vorm doch omgekeerd krijgen.
Zwaluwstaartig doorsneden Voorbeeld van Zwaluwstaartig doorsneden De snijlijn in een zwaluwstaartige vorm.
Zwaluwstaartig gekoust Voorbeeld van Zwaluwstaartig gekoust De gekouste lijnen in een zwaluwstaartige vorm.
Zwaluwstaartige dwarsbalk Voorbeeld van Zwaluwstaartige dwarsbalk Dwarsbalk met aan de bovenzijde een zwaluwstaartige lijn. Als de onderzijde ook zwaluwstaartig is moet men opletten of er sprake is van: aan beide zijden zwaluwstaartig of een beurtelings zwaluwstaartige dwarsbalk. [Van Buren]
Zwanenhals = Zwanenkop met hals.
Zwanenkop met hals Voorbeeld van Zwanenkop met hals Kop met lange soms sierlijk gebogen hals van de zwaan, meestal rood gesnaveld. [Flugi van Aspermont, Vroesen]
Zwart Voorbeeld van Zwart Vroeger sabel genoemd. In ongekleurde wapens wordt de arcering voorgesteld door kruislings door elkaar geplaatste horizontale en verticale lijnen, of effen zwart.
Zweep Voorbeeld van Zweep Koetsiersstok met slag. [Boreel, Van der Zweep]
Zwemmend Voorbeeld van Zwemmend 1. Een vis is altijd zwemmend en horizontaal geplaatst; dit behoeft niet vermeld te worden. 2. Eenden en zwanen op water worden ook zwemmend genoemd; hun poten zijn dan niet zichtbaar.
Zwerende hand Voorbeeld van Zwerende hand Een hand met gestrekte wijs- en middelvinger omhoog.
Zwijn Voorbeeld van Zwijn Ook wild zwijn of ever genoemd. Herkenbaar aan zijn (zilveren) slagtanden (die een varken mist) en zijn borstelige beharing die als een kam op zijn rug kan staan. Meestal afgebeeld in natuurlijke kleur. Zijn normale houding is gaande, soms echter klimmend. [Henema]
Zwijnskop Voorbeeld van Zwijnskop Afgesneden of afgerukte kop van een zwijn, altijd van terzijde afgebeeld. Herkenbaar aan de slagtanden. [Van den Brandeler, Hartsen]
Heraldisch Compendium close
example of heraldic compendium term
Afgesneden of afgerukte kop van een zwijn, altijd van terzijde afgebeeld. Herkenbaar aan de slagtanden. [Van den Brandeler, Hartsen]

HERALDISCH COMPENDIUM
Een systematisch overzicht van heraldische compendia
met sprekende voorbeelden
bewerkt en samengesteld
door
H.K. Nagtegaal
2010