Overzicht: Heraldisch compendium

Dakpan Voorbeeld van Dakpan Enigszins golvende plaat van gebakken klei, dienend tot dakbedekking. Komt sporadisch in wapens voor en is dan meestal rood. [Gemeentewapen van Rijnwaarden]
Dalende grond Voorbeeld van Dalende grond Naar het midden omlaag lopende grond. Het tegengestelde van rijzende grond. [Bloemendal]
Dam Voorbeeld van Dam In een dwars over het water opgeworpen wal of blokkade die dient om het water te keren, stroom te leiden of te verdelen. [Dam]
Damascering Voorbeeld van Damascering Een decoratie van een groot vlak door middel van een krulvormig lijnenpatroon of door ruitvormige patronen. Deze versiering, die al in de Middeleeuwen toegepast werd, heeft geen betekenis als kleur en wordt daarom in principe niet in de beschrijving vermeld.
Das Voorbeeld van Das Marterachtig zoogdier, zwart met een bles.
Davidster = Hexagram.
Decoraties Voorbeeld van Decoraties Het wapenschild geplaatst op een kruis dat bij een orde hoort. De twee bekendste orden zijn de “Maltezer Orde” en de “Orde van het Heilige Graf”.
Deellijn Een verticale lijn die het schild in twee of meer symmetrische vakken verdeelt. Een horizontale lijn wordt snijlijn genoemd. Schildverdelingen.
Degen Voorbeeld van Degen Stootwapen met een rechte tweesnijdende, puntige kling en een gevest met korf (beugel ter bescherming van de hand). Hij staat rechtop in het schild met de punt naar boven. Is de punt omlaag gericht, dan is hij omgekeerd. Een zwaard heeft geen beugel. [Van Haersma de With]
Deken Voorbeeld van Deken Geestelijke die als teken van zijn waardigheid een zwarte pontificale hoed boven zijn wapenschild voert, waarvan aan beide zijden een zwart koord afhangt, elk eindigend met twee zwarte kwasten, boven of naast elkaar.
Dekkleden Voorbeeld van Dekkleden Onderdeel van de schilddekking. Doek dat in repen gesneden van de bovenzijde van de helm afhangt langs het schild. De dekkleden hebben aan de binnenzijde (de voering) meestal het belangrijkste metaal en aan de buitenzijde de belangrijkste kleur uit het schild. De vorm van de dekkleden is afhankelijk van de stijl die in een bepaalde periode en door een bepaalde tekenaar gehanteerd wordt. De repen hebben veelal een gestileerde bladervorm en zijn gedrapeerd langs helm en schild.
Delta Voorbeeld van Delta Een driehoek, die geledigd is. [Coenraats]
Den Voorbeeld van Den Dennenboom, herkenbaar als een slanke kegeldragende naaldboom. Boom.
Dennenappel Voorbeeld van Dennenappel Vrucht van dennenboom. Altijd de stand vermelden.
Deurhengsel Voorbeeld van Deurhengsel Deurhanger, scharnier. Zeldzame wapenfiguur.
Devies = Wapenspreuk.
Diamant Voorbeeld van Diamant Edelsteen. Meestal drie- of zeshoekig, een enkele keer ook ruitvormig en altijd met facetten (vlakken) geslepen. [Steenlack]
Dichtgetralied Voorbeeld van Dichtgetralied Tralievorm. Men spreekt hiervan wanneer het totaal aantal schuine en schuinlinkse latten die over en onder elkaar heenlopen meer dan zes bedraagt.
Dierenhuid Voorbeeld van Dierenhuid (Gelooide) huid van een geslacht dier. Wordt meestal plat (uitgespreid) voorgesteld. [Scheurleer]
Dijk Voorbeeld van Dijk Een in het water opgetrokken bouwwerk. Een dijk wordt in de heraldiek meestal afgebeeld met een beschoeiing aan de waterkant. [Oosterdijk]
Disselbijl Voorbeeld van Disselbijl Gereedschap dat in verschillende ambachten wordt gebruikt en afhankelijk van de toepassing van vorm verschilt. In de heraldiek komen voornamelijk twee vormen voor die gebruikt werden door de slachters. Deze hebben allebei ronde bladsneden, waarvan de ene een klein handvat aan de bovenzijde heeft en de andere een steel. Die met het handvat wordt met het blad naar beneden afgebeeld, de andere met de steel omlaag. De (scheeps)timmerlieden gebruikten ook een disselbijl, waarvan het blad dwars op de steel zit. Dit blad, dat vlak of hol kan zijn, is tevens meer of minder omgebogen naar de steel toe. Men gebruikte dit gereedschap b.v. voor het vervaardigen van goten, hollijsten enz. Ook de kuipers gebruikten een disselbijl. De kuiphamer wordt in de vakliteratuur van kuipers disselbijl genoemd en wordt door deze ambachtslieden gebruikt om duigen af te schaven. [Doublet, Croij]
Distel Voorbeeld van Distel

Benaming voor planten van verschillende geslachten uit de familie der composieten, die zich kenmerken door stekelige stengels en bladeren. Afgebeeld wordt alleen de bloem, bestaande uit een bolvormige borstelige bloembodem, bezet aan de bovenzijde met buisbloempjes, aan de onderzijde voorzien van een kort steeltje. Als de buisbloempjes een andere kleur hebben is de distel gebloemd. Hij kan verder gebladerd, gesteeld (met extra lange steel) en geplant zijn. De distel is ook het nationale symbool van Schotland.  [De Jong, Elias]

Dobbelsteen Voorbeeld van Dobbelsteen Speeltuig. Wordt meestal in perspectief voorgesteld, de ogen van drie kanten zichtbaar met de zes altijd boven. Aangeven hoeveel ogen op welk vlak staan. De dobbelsteen komt sporadisch ook twee-dimensionaal voor met een gedeeld vlak met in totaal vijf punten wat dan vermeld moet worden. [Dobbelstein, Hamale]
Dog Voorbeeld van Dog Fors hondenras, herkenbaar aan zijn brede kop en staande oren. Hij wordt meestal staande of gaande afgebeeld. Hond.
Doggenkop Voorbeeld van Doggenkop Kop van een dog, altijd van terzijde gezien, al dan niet met een uithangende tong. [Schijef]
Dolfijn Voorbeeld van Dolfijn Walvisachtig zoogdier met een eigen heraldische vorm en dan nog in vele variaties. Staat meestal rechtop in het schild met de kop naar boven, de rug enigszins gekromd naar de linkerzijde en de kop en staart naar de rechterkant gericht. Als de kromming van de rug naar boven is, dan heet hij zwemmend (of liggend). Ook natuurlijke dolfijnen komen voor. [Nauta, Zeepzieder]
Dolk Voorbeeld van Dolk Kort steekwapen met greep en een-, twee- of driesnedige kling. De dolk staat rechtop in het schild met de punt naar boven. Met de punt omlaag is hij omgekeerd. [Mackay]
Dood Voorbeeld van Dood Geraamte, soms met zeis en/of zandloper, als verpersoonlijking van de eindigheid van het leven. Komt in het schild en het helmteken voor en ook als schildhouder. [Andrau]
Doodsbeenderen Voorbeeld van Doodsbeenderen Meestal menselijke dijbeenderen, die gekruist worden afgebeeld. Komen voor in lugubere wapens. [Abo, Van den Berg]
Doodshoofd Voorbeeld van Doodshoofd Menselijke schedel, wordt altijd aanziend, soms zonder onderkaak, en geplaatst boven tweedoodsbeenderen afgebeeld. Mensenhoofd. [Van den Berg, Dullaert]
Doodskist Voorbeeld van Doodskist Lijkkist, soms afgebeeld met lijk er in. [Andrau, Kist]
Doolhof Voorbeeld van Doolhof Labyrint. Zeldzame wapenfiguur, meestal afgebeeld met drie concentrische groene ringen of heggen.
Doopvont Voorbeeld van Doopvont Bekken van hout, steen of metaal, in gebruik voor het toedienen van de doop en het bewaren van het doopwater, soms voorzien van een deksel. De vorm kan naar tijd en plaats verschillen.
Doorboord Voorbeeld van Doorboord

Voorwerpen waarin een rond gat geboord is, b.v. ruiten, blokjes, e.d.
Men noemt ook een hart doorboord, als er één of meer pijlen doorheen gestoken zijn.

Doorgebogen dwarsbalk Voorbeeld van Doorgebogen dwarsbalk Dwarsbalk met de ronding naar beneden gebogen. [Palestijn, Schrevel]
Doorgebogen schuinbalk Voorbeeld van Doorgebogen schuinbalk Schuinbalk met de ronding naar beneden gebogen. [Van den Burgh]
Doornenkroon Voorbeeld van Doornenkroon Krans van doornen die Jezus bij zijn marteling op het hoofd werd gezet. Wordt in wapens meestal liggend voorgesteld, dus van boven gezien. [Van Fons, Rispens]
Doorntak Voorbeeld van Doorntak Tak met scherpe puntige uitsteeksels. [Van Doorn]
Doorsneden Voorbeeld van Doorsneden

Door een horizontale lijn in het midden van het schild in tweeën verdeeld.

Doorsneden en gekapt van het een in het ander Voorbeeld van Doorsneden en gekapt van het een in het ander Een doorsneden schild waar overheen een doorsneden punt (kap), de randen rakende, met de kleuren van het een in het ander.
Doorsneden gekapt-gekoust van het een in het ander Voorbeeld van Doorsneden gekapt-gekoust van het een in het ander Een doorsneden schild met in de bovenhelft een driehoek (gekapt), met de kleur van de onderhelft van het schild. In de onderhelft van het schild een omgekeerde driehoek (gekoust) met de kleur van de bovenhelft van het schild. De driehoeken raken de randen van het schild. [Correr of Corraro]
Doorsneden in drieën Voorbeeld van Doorsneden in drieën Verdeling van het schild in drie horizontale vakken. Alle drie de vakken moeten een andere kleur hebben, anders zou het een schild met een dwarsbalk zijn. [Baert, Lennick]
Doorsneden kruis Voorbeeld van Doorsneden kruis Een kruis waarvan de dwarsbalk doorsneden is.
Doorstoken Voorbeeld van Doorstoken Het door en door steken van meestal een degen door een lichaam van een dier.
Doorstoken oog Voorbeeld van Doorstoken oog Het door en door steken van een oog met een voorwerp. Komt sporadisch voor.
Dorre boom Voorbeeld van Dorre boom Wordt gezegd van een bladerloze boom. Ook vaak uitgerukt voorgesteld. [Verhoog]
Dorsvlegel Voorbeeld van Dorsvlegel Landbouwwerktuig om te dorsen, bestaande uit een stok met daaraan, door een riem verbonden, een dik stuk hout. In wapens komt deze in de natuurlijke vorm voor, afgebeeld met de stok omlaag. [Van Beusekom]
Draagbaar =Berrie.
Draagberrie = Berrie.
Draaikolk = Maalstroom.
Draak Voorbeeld van Draak Fantasiefiguur met een krokodillenkop, arendsklauwen en slangenlijf en meestal vleermuisvleugels; wordt altijd van terzijde voorgesteld. Bij het ontbreken van de vleugels dient dit vermeld te worden. Tong en staart eindigen in een pijlpunt. De staart heeft meestal een krul en het eind is naar boven gericht, maar kan soms ook omlaag tussen de benen doorgeslagen zijn. Er zijn draken met twee en vier poten. Bij een tweepotige draak moet men dit vermelden. Vliegt de draak op, dan is hij "met opgeheven vleugels"; laat hij kop en vleugels hangen, dan is hij neerslachtig. Als hij in plaats van een krokodillenkop een mensenhoofd heeft, is hij een monsterdraak. Hij heeft dan een baard die uit een bundel slangen bestaat. Als hij vuurspuwend is komen vlammen uit de neusgaten. Draken komen ook als schildhouders voor. [Draek, Coxius]
Drakenkop De kop van een draak met hals komt zowel in het schild en als helmteken voor.
Drakenleeuw Voorbeeld van Drakenleeuw Fantasiefiguur met de kop van een draak, arendsklauwen en het lichaam van een leeuw. [Uitersteweer]
Draperie Versiering van vrij afhangende of geplooide stof als bekleding in een schild. (Polvliet)
Drie Koningen Voorbeeld van Drie Koningen Astrologen die na waarneming van een bijzondere ster naar Betlehem kwamen om de ‘nieuwgeboren koning der Joden’ te aanbidden (Matth. 2: 1-12). Sinds de 7de eeuw noemt men hen: Kaspar, Melchior en Balthasar. Hun mythische wapens worden afgebeeld in het wapenboek van de heraut Gelre. Het geslacht Wijs voert de hoofden van de Drie Koningen gekroond afgebeeld in zijn schild.
Drie samengevlochten kepers waarvan één omgekeerd Voorbeeld van Drie samengevlochten kepers waarvan één omgekeerd Keper.
Drie wijzen uit het oosten = Drie Koningen.
Driebeen Voorbeeld van Driebeen

Ook Trifos genoemd. Drie gebogen geharnaste benen, gaffelsgewijs geplaatst met de bovenstukken met elkaar verbonden. De benen komen ook wel naakt voor, bijvoorbeeld in het wapen van Sicilië. [Caman]

Drieberg Voorbeeld van Drieberg

Voorstellende een gestileerde vorm van drie bergen, waarvan de middelste iets groter. De drieberg komt in veel Zwitserse wapens voor.

Drieblad Voorbeeld van Drieblad Blad met een eigen heraldische vorm, als een klaverblad, maar zonder steel, met enigszins puntig uitlopende blaadjes.
Driehoek Voorbeeld van Driehoek Door drie lijnen begrensd vlak. In de heraldiek is de driehoek gelijkzijdig en rust hij altijd op zijn grondvlak. Anders wordt hij omgekeerd genoemd. Als hij geledigd is, noemt men hem delta. [Eck]
Drielingsbalken Voorbeeld van Drielingsbalken

Zeer smalle balkjes, die altijd drie aan drie voorkomen en samen niet meer ruimte beslaan dan één gewone dwarsbalk, waarvan de tussenruimte gevuld is met de kleur van het schild.

Driemaster Voorbeeld van Driemaster Meestal een 16e- of 17e-eeuws schip met drie volgetuigde masten. Een driemaster kan ook met gereefde zeilen voor anker liggend voorkomen.[De Cocq]
Driepas Voorbeeld van Driepas Een aan de gotische bouwkunst ontleend versieringsmotief dat vaak wordt toegepast in zegels. Het wapen wordt dan in de driepas geplaatst: een figuur van drie elkaar snijdende cirkelbogen, beschreven uit de hoekpunten van een gelijkzijdige driehoek. Soms gecombineerd met andere figuren.
Drietand Voorbeeld van Drietand Soort vork met drie tanden, die weerhaken hebben. De steel is altijd omlaag gericht. Hij wordt o.a. door Neptunus in de hand gehouden. [Juijst, Nolthenius]
Drietoppige heuvel Voorbeeld van Drietoppige heuvel Typische Duitse, Italiaanse en Zwitserse, ook in Nederland voorkomende, wapenfiguur, bestaande uit drie halfronde toppen in de schildvoet, de middelste het hoogste. Wordt in het Duits ‘Dreiberg’ genoemd, waaruit het germanisme drieberg is ontstaan, wat hier ook wel gebruikt wordt. Vaak is de middelste getopt met een vogel. [Millinga]
Drievoudig gekruinde boom Voorbeeld van Drievoudig gekruinde boom Soms heeft een boom een drievoudige kruin, de bladeren zijn dan scherp in drie boven elkaar geplaatste lagen gescheiden, zodat in de tussenruimten de stam of de takken duidelijk zichtbaar zijn. [Oorthuys]
Drievoudige binnenzoom Voorbeeld van Drievoudige binnenzoom

Drie binnenzomen, waarbij elke binnenzoom half zo breed is als een gewone schildzoom. De ruimte tussen de binnenzomen moet steeds gelijk zijn aan de breedte van één van die stukken. Deze wapenfiguur is uiterst zeldzaam. Binnenzoom.

Drijftol = Tol.
Drinkend Voorbeeld van Drinkend De stand van een viervoetig dier, meestal een hert, staande met gespreide voorpoten en de kop omlaag tot op het niveau van de hoeven. [Hertsbeek]
Dromedaris Voorbeeld van Dromedaris

Kameel met één bult, wordt steeds gaande voorgesteld, soms met leidsel. [Cuper]

Droogscheerdersschaar Voorbeeld van Droogscheerdersschaar Schaar, gebruikt door lakenbereiders (droogscheerders), bestaande uit twee verend aan elkaar verbonden bladen, met afgehakte punten. De schaar staat met de afgehakte punten omhoog, anders is hij omgekeerd. [Van Middachten, Schorer]
Druivenblad Voorbeeld van Druivenblad

Ook wijnblad of wijngaardsblad genoemd. Blad van de wijnstok, met drie of vijf lobben. [Saltet, Van Walré]

Druivenrank = Wijnrank.
Druiventak = Wijngaardtak.
Druiventros

Vrucht van de wijnstok. Wordt altijd afgebeeld zonder bladeren met de steel naar boven. Men spreekt van een gebladerde druiventros als aan beide zijden van de steel een blad zit. Bij één of meer dan twee bladeren dient dit vermeld te worden. [Druijvesteijn]

Drukpers Voorbeeld van Drukpers Werktuig waarmee boeken en platen gedrukt worden. Wordt in de heraldiek als een oude drukpers voorgesteld. [Van der Ploeg]
Druppel Water of bloed. Bloeddruppels.
Dubbel anker Voorbeeld van Dubbel anker

Twee ankers verenigd tot één zonder dwarsstaaf, in de vorm van een verticale schacht met boven en onder armen. [Driebeek]

Dubbel gekruinde boom Voorbeeld van Dubbel gekruinde boom Soms heeft een boom een dubbele kruin of is hij drievoudig gekruind, de bladeren zijn dan scherp in twee of drie boven elkaar geplaatste lagen gescheiden, zodat in de tussenruimten de stam of de takken duidelijk zichtbaar zijn. [Dierhout, Van Sprang]
Dubbel slangenkopkruis Voorbeeld van Dubbel slangenkopkruis Verkort kruis met aan elk eind van een arm twee afgewende slangenkoppen. [Dobbelstein]
Dubbele adelaar = Dubbelkoppige adelaar.
Dubbele binnenzoom Voorbeeld van Dubbele binnenzoom Twee binnenzomen, waarbij elke binnenzoom half zo breed is als een gewone schildzoom. Binnenzoom. [De Fagnoeule]
Dubbele roos Voorbeeld van Dubbele roos Een kleine roos geplaatst op een andere grotere roos. Bloem. [Rosa, Snoek]
Dubbelkoppige adelaar Voorbeeld van Dubbelkoppige adelaar

Eén aanziende adelaar met twee afgewende koppen. Ook tweekoppige adelaar of dubbele adelaar genoemd. Vogel. [Diert]

Dubbelkoppige leeuw Voorbeeld van Dubbelkoppige leeuw

Eén leeuw met twee koppen. Ook wel tweekoppige leeuw genoemd.

Dubbelnap Voorbeeld van Dubbelnap Bestaat uit twee bekers waarvan een omgekeerd is en dienst doet als deksel.
Dubbelstaartige leeuw Voorbeeld van Dubbelstaartige leeuw Een leeuw waarvan de staart van het uiteinde tot op de helft van de lengte is gespleten noemt men dubbelstaartig. Soms zijn de beide staarten schuingekruist, door elkaar geslingerd, ineengestrengeld of geknoopt. [Baxen, Van Kattendijk, Limburg]
Dubbelstaartige meermin Voorbeeld van Dubbelstaartige meermin

In de heraldiek afgebeeld als een meermin die met haar handen haar twee staarten vasthoudt.

Duif Voorbeeld van Duif Vogelsoort. Wordt van terzijde gezien met gesloten vlucht. Wanneer hij vliegend of opvliegend is, moet dit vermeld worden. Soms heeft hij een olijf- of palmtakje in de snavel of een druiventros in de poten. Duiven met opstaande staart, zoals een pauw heeft, noemt men "sierduiven". Vredesduif, vogel. [Martini]
Duinen Voorbeeld van Duinen Worden voorgesteld als zanderige losse heuvels, spaarzaam met helm beplant. Als afbeelding moeilijk te onderscheiden van heuvels. [Van Dishoeck]
Duivel Voorbeeld van Duivel Boze hellegeest. Wordt voorgesteld als een van terzijde geziene man, met twee horens op het hoofd, vleermuisvleugels, een naar boven gekrulde staart en zeer lange nagels aan handen en voeten. In de Nederlandse heraldiek beeldt men hem, in tegenstelling tot bijvoorbeeld in Duitse wapens, nooit met bokkenpoten af.
Duiventil Voorbeeld van Duiventil Duivenhok op paal.
Dwarsbalk Voorbeeld van Dwarsbalk Meest voorkomend figuur in de heraldiek. Gevormd door twee horizontale lijnen in het midden van het veld. Wanneer er meer dan twee balken in het schild voorkomen, zijn zij meestal smaller.
Heraldisch Compendium close
example of heraldic compendium term
Meest voorkomend figuur in de heraldiek. Gevormd door twee horizontale lijnen in het midden van het veld. Wanneer er meer dan twee balken in het schild voorkomen, zijn zij meestal smaller.

HERALDISCH COMPENDIUM
Een systematisch overzicht van heraldische compendia
met sprekende voorbeelden
bewerkt en samengesteld
door
H.K. Nagtegaal
2010